Του Χριστος Ιάκωβου Διευθυντής Κυπριακού Κέντρου Μελετών
Η Τουρκία επιζητεί τις πρόνοιες Ανάν στην ασφάλεια
Ολοκληρώθηκε η πενταμερής διάσκεψη στη Γενεύη και πλέον έχουμε μπροστά μας την εικόνα της τουρκικής αντίληψης για την πτυχή της ασφαλείας στην λύση. Για όσους θέλουν να αναλύσουν αυτή την εικόνα, χωρίς ιδεολογικές ή πολιτικές παρωπίδες, η διάσκεψη ήταν μία αποτυχία. Παρά τις δημόσιες δηλώσεις, έως δεσμεύσεις (sic), του προέδρου ότι δεν θα προχωρούσε η διαδικασία των συνομιλιών στο θέμα των εγγυήσεων, αν προηγουμένως δεν υπήρχε ακτίνα συμφωνίας στα υπόλοιπα θέματα, η διαδικασία προχώρησε για να καταλήξουμε σε ένα διάλογο με τους Τούρκους να ζητούν επικυριαρχία επί της νήσου.
Η Γενεύη κατέδειξε ότι, εκτός από το εδαφικό, η ασφάλεια αποτελεί το πιο ακανθώδες ζήτημα στη λύση του προβλήματος. Τι μας ζήτησαν ουσιαστικώς οι Τούρκοι. Να παραμείνουν οι εγγυήσεις του 1959, στρατιωτικές βάσεις, τη μισή περίπου Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, ελεύθερη διακίνηση και δικαιώματα των Τούρκων πολιτών στην Κύπρο κ.ά. Στο θέμα της ασφαλείας οι Τούρκοι είναι εξαιρετικώς προβλέψιμοι και ο λόγος έχει να κάνει με την διαμόρφωση της τουρκικής υψηλής στρατηγικής στο Κυπριακό, ήδη από τη δεκαετία του 1950, όταν ο σχεδιασμός της στηρίχθηκε στην αντίληψη ότι το Κυπριακό είναι πρωτίστως για την Τουρκία θέμα ασφαλείας. Αυτό το στόχο επεδίωξε πρωτίστως να ικανοποιήσει με την εισβολή το 1974, κατά την οποία απεκόμισε ισχυρά πλεονεκτήματα, και αυτό το στόχο θέλει να υλοποιήσει μέσα από μία λύση. Γι’ αυτό εξαντλεί τον διάλογο στις άλλες πτυχές και αφήνει τελευταία αυτή της ασφαλείας.
Αυτό που σήμερα επιδιώκει η Τουρκία στην πτυχή της ασφαλείας είναι να επαναφέρει τις πρόνοιες του Σχεδίου Ανάν. Ως εκ τούτου είναι πολύ σημαντικό για την ελληνική πλευρά, προκειμένου να αποφύγει τις παγίδες του παρελθόντος, να λάβει υπόψιν τις πρόνοιες εκείνου του σχεδίου σ’ αυτό το ζωτικής σημασίας θέμα. Οι πρόνοιες εκείνες προκάλεσαν και συνεχίζουν να προκαλούν σοβαροτάτους προβληματισμούς που κανείς δεν μπορεί πλέον να παραβλέψει, αφού ο παράγων ασφάλεια έπαιξε τον πιο καθοριστικό ρόλο στο αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος εντός της ελληνικής πλευράς.
Περιληπτικώς, τα βασικά ζητήματα στον ευαίσθητο τομέα της ασφάλειας, τα οποία περιελαμβάνοντο στο Σχέδιο Ανάν και που χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής σε όποια νέα διαπραγμάτευση, η οποία θα καταλήγει σε ένα νέο σχέδιο είναι:
Η Τουρκία κέκτητο του δικαιώματος, βάσει του Σχεδίου Ανάν, να διατηρεί στρατεύματα στο νησί επ’ άπειρον.
Η Τουρκία μπορούσε να διατηρεί εγγυητικά και επεμβατικά δικαιώματα και στο ελληνικό συνιστών κράτος και αρνείται την τροποποίηση της Συνθήκης Εγγυήσεως άρα με αυτό τον τρόπο δεν ικανοποιείται η απαίτηση της ελληνικής πλευράς για αποτροπή της δυνατότητας μονομερούς επέμβασης των εγγυητριών δυνάμεων.
Το Σχέδιο έδιδε στην Τουρκία το δικαίωμα να χρησιμοποιούν τα πολεμικά της αεροσκάφη τον εναέριο χώρο της Κύπρου χωρίς τη προηγούμενη συγκατάθεση της κυβέρνησης.
Σε ότι αφορά τον τομέα της έρευνας και της διάσωσης, η Τουρκία είχε το δικαίωμα αεροναυτικής παρουσίας στον κυπριακό εναέριο και θαλάσσιο χώρο, χωρίς τη συγκατάθεση της κυβέρνησης.
Απαιτείτο η συγκατάθεση της Τουρκίας για να διαθέσει η Κύπρος το έδαφός της για σκοπούς διεθνών στρατιωτικών επιχειρήσεων.
Το Σχέδιο προέβλεπε αποστρατιωτικοποίηση της Κύπρου και παραμονή μεγάλου αριθμού τουρκικών στρατευμάτων για μακρά χρονική περίοδο. Παράλληλα, η Εθνική Φρουρά διελύετο και το νέο κράτος που προέκυπτε δεν θα είχε ένοπλες δυνάμεις και κατ΄ επέκταση θα είχε απολέσει το δικαίωμα αυτοάμυνας.
